Testament notarialny z uwagi na formę i okoliczności swojego sporządzenia u notariusza powinien dawać gwarancję, że jest skuteczny i zgodny z wolą testatora. Czy istnieje więc możliwość jego podważania? Choć częściej spotykamy się z przypadkami podważania testamentu ustnego czy holograficznego, podważenie testamentu notarialnego również jest możliwe.
Wymagania formalne testamentu notarialnego
Podczas sporządzania testamentu w formie aktu notarialnego należy dochować określonych przepisami wymagań formalnych. Nad prawidłowym sporządzeniem testamentu czuwa notariusz, będący osobą wykonującą zawód zaufania publicznego i posiadający odpowiednie wykształcenie prawnicze.
Notariusz odmówi dokonania czynności notarialnej sprzecznej z prawem. Nadto, notariuszowi nie wolno dokonywać czynności notarialnej, jeżeli poweźmie wątpliwość, czy strona czynności notarialnej ma zdolność do czynności prawnych. W powyższym zawiera się także obowiązek notariusza do upewnienia się czy czynność nie będzie obarczona wadą oświadczenia woli testatora. Notariusz musi zwrócić uwagę na fakt czy testament nie zostaje sporządzony w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści, czy też pod wpływem groźby.
Sam akt notarialny powinien zostać sporządzony z zachowaniem przepisów o jego strukturze, a przed jego podpisaniem powinien zostać odczytany, aby upewnić się, czy wola testatora została zapisana właściwie. Wśród wymogów można przykładowo wskazać, że jeśli testator z jakiś przyczyn nie umie lub nie może pisać, powinien na testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego testamencie złożyć tuszowy odcisk palca – obok tego odcisku zaś inna osoba wpisze imię i nazwisko osoby nieumiejącej lub niemogącej pisać, umieszczając swój podpis. O niemożności złożenia podpisu lub tuszowego odcisku notariusz uczyni stosowną wzmiankę w treści sporządzonego dokumentu.
Kiedy możliwe jest unieważnienie testamentu notarialnego?
Nie wszystkie uchybienia formalne aktu notarialnego powadzą automatycznie do nieważności testamentu sporządzonego w takiej formie. Nieważności testamentu notarialnego prowadzą takie uchybienia formalne, które sprowadzają wątpliwość co do prawdziwości zdarzeń ujętych w akcie. Wśród takich uchybień można wymienić m.in. nieoznaczenie osoby spadkodawcy czy brak wskazania sporządzającego akt notariusza. Nieważny będzie również testament notarialny, w którym – obok złożonego tuszowego odcisku palca – imię i nazwisko testatora wpisała i umieściła swój podpis osoba nieuczestnicząca w tej czynności.
Drugim i niewątpliwie dużo częściej spotykanym powodem stwierdzenia nieważności testamentu notarialnego są wady oświadczenia woli samego testatora. Testament jest bowiem nieważny, jeśli został sporządzony:
- w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli;
- pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści;
- pod wpływem groźby.
Zaistnienie przesłanek wskazujących na nieważność testamentu daje podstawę do podniesienia zarzutu nieważności testamentu w postępowaniu sądowym – w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku. Na kwestionującym testament spoczywa ciężar wykazania, że mimo, że formalnie testament spełnia wymogi to zachodziła jedna z okoliczności wyłączająca możliwość sporządzenia go przez testatora. Kluczowe jest wskazanie właściwych dowodów, mogących wykazać istotne dla kwestionującego okoliczności – np. dokumentacja medyczna, zeznania świadków.
W jakim terminie można podważyć testament notarialny?
W przypadku naruszenia przepisów o formie testamentu, stwierdzenia jego nieważności można żądać zawsze – nie ma w tym zakresie ograniczenia terminem.
Natomiast w przypadku wad oświadczenia woli testatora na nieważność testamentu nie można się powołać po upływie lat trzech od dnia, w którym osoba mająca w tym interes dowiedziała się o przyczynie nieważności, a w każdym razie po upływie lat dziesięciu od otwarcia spadku (śmierci testatora).
