W chwili otwarcia spadku spadkobiercy stają przed decyzją o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Dziedziczenie nie zawsze oznacza bowiem korzyści dla spadkobiercy. Każdy spadkobierca może zdecydować się na przyjęcie spadku wprost bez ograniczenia odpowiedzialności za długi spadkowe, przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza), bądź też zdecydować się na odrzucenie spadku. Często zdarza się, że przyjęcie spadku może oznaczać nie tylko nabycie majątku ale także długów spadkowych. Warto za każdym razem rozważyć czy lepszym rozwiązaniem jest przyjęcie czy też odrzucenie spadku.
Odrzucenie spadku to ważna decyzja, której trzeba dokonać świadomie i w określonym terminie, ponieważ skutki prawne niezłożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku w odpowiednim momencie mogą być daleko idące dla osoby, która dowiedziała się o tytule swojego powołania. Brak odrzucenia spadku w odpowiednim momencie będzie bowiem równoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Odrzucenie spadku jest więc instytucją, z której warto skorzystać w szczególności, gdy długi spadkodawcy przewyższają wysokość aktywów spadku.
W tym artykule wyjaśniamy, kiedy i jak odrzucić spadek, aby uniknąć skutków prawnych niezachowania terminu na odrzucenie spadku oraz jakie skutki prawne wywołuje decyzja o odrzuceniu spadku.
Jak odrzucić spadek?
Odrzucenie spadku przede wszystkim wymaga zachowania odpowiedniego terminu oraz odebrania oświadczenia przez upoważniony organ. Oświadczenie o odrzuceniu spadku może zostać złożone przed sądem lub przed notariuszem. Termin na odrzucenie spadku jest krótki i wynosi tylko 6 miesięcy od dnia kiedy spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Najczęściej termin na odrzucenie spadku spadkobierca powinien więc liczyć od chwili dowiedzenia się o śmierci spadkodawcy, ale w zależności od okoliczności danej sprawy może to być również termin dowiedzenia się o istnieniu testamentu lub dowiedzenia się o odrzuceniu spadku przez innych spadkobierców.
Jeśli termin na odrzucenie spadku jeszcze nie upłynął a nie chcesz dziedziczyć po spadkodawcy, możesz złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku.
Przeczytaj więcej –> Prawo spadkowe
Oświadczenie o odrzuceniu spadku powinno zawierać: imię i nazwisko spadkodawcy, datę i miejsce jego śmierci oraz ostatnie miejsce jego zwykłego pobytu; tytuł powołania do spadku oraz treść złożonego oświadczenia. Planując odrzucenie spadku musisz zebrać więc wszystkie wymagane przepisami informacje.
W przypadku działania przed notariuszem oświadczenie o odrzuceniu spadku jest następnie wysyłane do sądu spadku.
Brak oświadczenia o odrzuceniu spadku w terminie sześciu miesięcy jest obecnie jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Stwierdzenie nabycia spadku z dobrodziejstwem inwentarza oznacza, że spadkobierca odpowiada za ewentualne długi spadkowe do wysokości aktywów spadku, ale zobowiązany jest do szeregu działań, aby jego odpowiedzialność rzeczywiście była ograniczona.
Warto również pamiętać, że spadkobierca powołany do spadku jednocześnie z mocy testamentu i mocy dziedziczenia ustawowego może zdecydować o odrzuceniu spadku jako spadkobierca testamentowy i złożyć oświadczenie o przyjęciu spadku jako spadkobierca ustawowy. Zasadniczo nie jest natomiast możliwe aby spadek częściowo przyjąć i zdecydować o odrzuceniu spadku w pozostałym zakresie.
Ile kosztuje odrzucenie spadku?
Koszt złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku zależy od sposobu, który wybrał spadkobierca. W przypadku wizyty u notariusza koszt złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku wyniesie maksymalnie 50 zł netto. Do tej kwoty należy jednak doliczyć także opłaty kancelaryjne (opłata za odpis aktu notarialnego obejmującego oświadczenie o odrzuceniu spadku to 6,00 zł za każdą rozpoczętą stronę). Natomiast jeśli oświadczenie o odrzuceniu spadku ma zostać złożone przed sądem należy uiścić opłatę w kwocie 100 złotych.
Co jest potrzebne u notariusza do odrzucenia spadku?
W przypadku odrzucenia spadku przed notariuszem należy mogą być potrzebne następujące dokumenty:
- Twój dowód osobisty,
- odpis skrócony aktu zgonu spadkodawcy,
- odpis skrócony Twojego aktu urodzenia,
- odpis skrócony Twojego aktu małżeństwa.
Oświadczenie w sprawie odrzucenia spadku można złożyć przed dowolnym notariuszem.
Gdzie lepiej odrzucić spadek w sądzie czy u notariusza?
Wybór sposobu złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku zależy od sytuacji danego spadkobiercy. Złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku w formie aktu notarialnego jest szybsze oraz tańsze. Należy jednak pamiętać o umówieniu wizyty u notariusza w terminie przewidzianym na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku.
Złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku przed sądem jest droższe a postępowanie będzie trwało dłużej niż w przypadku udania się do notariusza. Taki tryb wymaga również skierowania do sądu sformalizowanego wniosku o przyjęcie oświadczenia o odrzuceniu spadku, który musi spełniać wymogi kodeksu postępowania cywilnego. Złożenie wniosku o przyjęcie oświadczenia o odrzuceniu spadku zawierającego braki może natomiast wydłużyć czas trwania postępowania sądowego związanego z odrzuceniem spadku.
Wystąpienie z wnioskiem o złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku przed sądem może być jednak pomocne, jeśli w terminie na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku nie jesteś w stanie umówić wizyty u notariusza. Do zachowania terminu na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku przed sądem wystarczy wyłącznie w terminie 6 miesięcy od daty dowiedzenia się o tytule powołania do spadku wysłać pismo do sądu. Natomiast sąd odbierze oświadczenie o odrzuceniu spadku w późniejszym terminie.
Skutki odrzucenia spadku
Odrzucenie spadku przez spadkobiercę wywołuje szereg istotnych skutków prawnych, zarówno dla osoby odrzucającej, jak i dla dalszych spadkobierców. Spadkobierca, który złożył oświadczenie o odrzuceniu spadku, jest traktowany tak, jakby nie dożył otwarcia spadku (czyli śmierci spadkodawcy). Oznacza to, że nie otrzymuje żadnej części majątku ani nie odpowiada za długi spadkowe. Po odrzuceniu spadku przez jednego spadkobiercę, do dziedziczenia powoływane są kolejne osoby z kręgu spadkobierców ustawowych. Jeżeli odrzucisz spadek, a masz potomstwo, to w Twoje miejsce dziedziczyć będą dzieci. Oczywiście one również mogą zdecydować się na odrzucenie spadku.
W praktyce może również zdarzyć się sytuacja, w której przed upływem terminu do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku spadkobierca zmarł i nie złożył żadnego oświadczenia. W takim przypadku oświadczenie o odrzuceniu spadku mogą złożyć jego spadkobiercy.
Trzeba też pamiętać, że złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku to jeszcze nie koniec formalności związanych z postępowaniem spadkowym. Pomimo złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku spadkobierca nadal będzie uczestniczyć w postępowaniu prowadzonym przez sąd spadku w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku. Szczegółowe prawa i obowiązki z tym związane reguluje kodeks postępowania cywilnego.
Odrzucenie spadku w imieniu dziecka
W przypadku odrzucenia spadku w imieniu małoletniego poza formalnościami opisanymi powyżej konieczne jest uzyskanie zgody sądu opiekuńczego. Wynika to z tego, że odrzucenie spadku to czynność przekraczająca zwykły zarząd majątkiem dziecka, więc rodzic chcący jego dokonać musi uzyskać zgodę sądu opiekuńczego. W takiej sytuacji sąd musi rozważyć czy korzystne dla dziecka jest odrzucenie spadku czy też nie.
