Rodzice jednego z małżonków nie raz postrzegani są jako członkowie najbliższej rodziny nie tylko swojego dziecka, lecz także jego małżonka. W związku z tym przekonaniem powstaje następnie pytanie – czy współmałżonek może dziedziczyć po swoich teściach w świetle przepisów prawa spadkowego? Odpowiedź na tak ogólnie zadane pytanie brzmi: “to zależy”. Trzeba bowiem rozważyć dwie sytuacje – pozostawienie przez teścia testamentu, w którym uwzględniony zostanie współmałżonek jego dziecka, a także brak takiego dokumentu i co za tym idzie dziedziczenie ustawowe.
Dziedziczenie ustawowe
W przypadku braku pozostawienia przez zmarłego testament, dochodzi do dziedziczenia ustawowego. Wówczas kolejność osób powoływanych do spadku regulowana jest przepisami kodeksu cywilnego.
W pierwszej kolejności należy więc przeanalizować krąg podmiotów dziedziczących po zmarłym oraz kolejność tego dziedziczenia, aby odpowiedzieć na pytanie, czy w przypadku dziedziczenia ustawowego współmałżonek może dziedziczyć po swoim teściu.
Przeczytaj więcej —> Prawo spadkowe
Kolejność dziedziczenia ustawowego
1. Małżonek, dzieci spadkodawcy i wnuczęta spadkodawcy
W pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek. Wskazane podmioty dziedziczą po zmarłym w częściach równych. Należy jednak wskazać, że część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku. Jeżeli natomiast dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych, czyli dalszym zstępnym zmarłego.
2. Małżonek i rodzice zmarłego
Jeśli zmarły nie miał zstępnych (tj. dzieci, wnucząt itd.), bądź nie dożyli oni otwarcia spadku, do spadku powołani są małżonek spadkodawcy i jego rodzice. W takim przypadku, gdy rodzic dziedziczy po zmarłym w zbiegu z jego małżonkiem, udział każdego z rodziców, wynosi jedną czwartą całości spadku. W przypadku natomiast, gdy ojcostwo rodzica nie zostało ustalone, udział spadkowy matki spadkodawcy, dziedziczącej w zbiegu z jego małżonkiem, wynosi połowę spadku.
3. Rodzice zmarłego
Kodeks przewiduje również sytuację, w której cały spadek przypadnie rodzicom zmarłego w częściach równych. Dzieje się tak w przypadku braku zstępnych i małżonka zmarłego.
4. Rodzice, rodzeństwo zmarłego oraz zstępni rodzeństwa
Jeżeli natomiast jedno z rodziców spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział, który by mu przypadał, przypada rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych. Jeśli któreś z rodzeństwa spadkodawcy nie dożyło śmierci spadkodawcy, a samo posiadało zstępnych, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym.
Ponadto, jeśli jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku i brak jest rodzeństwa spadkodawcy lub ich zstępnych, udział rodzica dziedziczącego w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy wynosi połowę spadku.
Należy przy tym pamiętać, że udział małżonka, który dziedziczy w zbiegu z rodzicami, rodzeństwem i zstępnymi rodzeństwa spadkodawcy, wynosi połowę spadku.
5. Małżonek zmarłego
Kodeks przewiduje także sytuację, w której cały spadek przypada małżonkowi zmarłemu. Dzieje się tak w przypadku gdy brak jest zstępnych spadkodawcy, jego rodziców, rodzeństwa i ich zstępnych.
6. Dziadkowie zmarłego, dzieci dziadków oraz ich zstępni
Co dzieje się natomiast w przypadku gdy brak jest zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa spadkodawcy? W takiej sytuacji cały spadek przypada dziadkom spadkodawcy, którzy dziedziczą go w równych częściach .
Jeżeli natomiast którekolwiek z dziadków spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych. W przypadku jeśli dziecko któregokolwiek z dziadków nie dożyło śmierci spadkodawcy, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych.
Natomiast w przypadku braku dzieci i wnuków tego z dziadków, który nie dożył otwarcia spadku, udział, który by mu przypadał, przypada pozostałym dziadkom w równych częściach .
7. Gmina i Skarb Państwa
W przypadku natomiast braku małżonka spadkodawcy, jego krewnych i dzieci małżonka spadkodawcy, powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy jako spadkobiercy ustawowemu. Jeżeli ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy w Rzeczypospolitej Polskiej nie da się ustalić albo ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy znajdowało się za granicą, spadek przypada Skarbowi Państwa jako spadkobiercy ustawowemu.
Współmałżonek dziecka zmarłego
Analizując powyżej przedstawiony krąg spadkobierców ustawowych zmarłego oraz kolejność dziedziczenia, wywnioskować można, że współmałżonek dziecka zmarłego nie został przewidziany przez przepisy kodeksu cywilnego w przypadku dziedziczenia ustawowego.
Nie ma więc możliwości dziedziczenia ustawowego po zmarłym teściu.
Majątek wspólny małżonków
Warto też w tym miejscu wskazać, że jeśli dojdzie do dziedziczenia ustawowego, przedmioty majątkowe nabyte w ten sposób przez małżonka będącego dzieckiem zmarłego nie wchodzą do majątku wspólnego małżonków, chyba że spadkodawca postanowi inaczej. Co do zasady przedmioty majątkowe nabyte w drodze dziedziczenia wchodzą do majątku osobistego każdego z małżonków.
Dziedziczenie spadku po małżonku
Należy jednak pamiętać, że pośrednio do dziedziczenia spadku po teściach może dojść, gdy małżonek dożył otwarcia spadku (śmierci) swojego rodzica, lecz następnie sam zmarł. W takiej sytuacji przypadający mu udział w spadku po rodzicu wchodzi do spadku po nim samym. Choć formalnie nie stanowi to dziedziczenia ustawowego spadku po teściach, to formalnie to właśnie majątek teściów będzie należny dziedzicowi małżonka.
Dziedziczenie na podstawie testamentu
Z powyższego wynika więc że zgodnie z przepisami prawa spadkowego współmałżonek nie znajduje się w kręgu spadkobierców ustawowych. Czy jest więc inna możliwość, aby dziedziczył on po zmarłym teściu? Tak – rozwiązaniem pozostaje w takim przypadku dziedziczenie testamentowe.
Testament zmarłego
Teść może powołać do dziedziczenia w sporządzonym przez siebie testamencie dowolnie wybraną osobę. Nie ma przeszkód, aby osobą tą był przykładowo jego zięć czy synowa.
W obecnym stanie prawnym, w oparciu o przepisy kodeksu cywilnego powołanie współmałżonka swojego dziecka do dziedziczenia na podstawie testamentu jest jedyną możliwością, aby dziedziczył spadek po teściach.
I w tym jednak przypadku trzeba pamiętać, że przedmioty majątkowe nabyte w ten sposób przez współmałżonka nie wejdą do majątku wspólnego małżonków, chyba że spadkodawca postanowi inaczej.
