Wiele osób zastanawia się, czy w przypadku jego śmierci na mocy dziedziczenia ustawowego małżonkowi przypadnie całość majątku zgromadzonego za życia spadkodawcy. Takie rozwiązanie wydaje się najbardziej słuszne, gdy to małżonkowie wspólnie dorabiają się majątku. Jednak w przypadku dziedziczenia ustawowego jedynie w bardzo określonej sytuacji całość majątku przypadnie małżonkowi, który dożył otwarcia spadku.
Kolejność dziedziczenia ustawowego
Zgodnie z regulacjami kodeksu cywilnego, w chwili śmierci spadkodawcy całość spadku przypada małżonkowi tylko w ściśle określonych sytuacjach. Zazwyczaj małżonek spadkodawcy dzieli spadek z innymi – również dalszymi – krewnymi zmarłego małżonka. Aby ustalić kiedy całość spadku przypadnie małżonkowi spadkodawcy warto więc przyjrzeć się porządkowi dziedziczenia ustawowego określonego przez prawo spadkowe oraz mieć na uwadze możliwość określenia porządku dziedziczenia w formie testamentu.
Zobacz też –> Przyjęcie i odrzucenie spadku
Kto dziedziczy w pierwszej kolejności?
Małżonek i dzieci spadkodawcy
W sytuacji braku sporządzenia testamentu kolejność dziedziczenia po śmierci spadkodawcy określają przepisy prawa spadkowego. Ustawodawca przewidział następującą kolejność dziedziczenia: Dzieci i małżonek spadkodawcy dziedziczą w pierwszej kolejności. Zasadniczo małżonek i dzieci spadkodawcy dziedziczą w częściach równych. Udział spadkowy przypadający małżonkowi spadkodawcy może być jednak różny w zależności od okoliczności konkretnego przypadku.
Warto pamiętać, że małżonek i dzieci spadkodawcy dziedziczą w częściach równych, ale udział małżonka spadkodawcy nie może być mniejszy niż jedna czwarta całości spadku (25%). Zatem, jeżeli dziedziczy więcej niż trójka dzieci, małżonek spadkodawcy otrzymuje jedną czwartą całości spadku, a resztę spadku dzieci dziedziczą w równych częściach między sobą.
Małżonek i rodzice spadkodawcy
Jeśli w chwili otwarcia spadku spadkodawca nie miał dzieci, prawo spadkowe przewiduje kolejność dziedziczenia, która zakłada, że spadek dziedziczy małżonek i rodzice spadkodawcy. W takim przypadku małżonek dziedziczy połowę spadku, zaś druga połowa przypada rodzicom w częściach równych. Jeżeli jednak rodzice spadkodawcy nie dożyli otwarcia spadku, udział, który by im przypadł przypada rodzeństwu spadkodawcy. Jeżeli natomiast chwili otwarcia spadku nie dożyli ani rodzice spadkodawcy ani jego rodzeństwo, udział który przypadałby rodzicom przypada zstępnym rodzeństwa spadkodawcy.
Należy pamiętać, że w każdym z powyższych przypadków udział małżonka wynosi połowę spadku, a pozostałym spadkobiercom przypada pozostała część w częściach równych.
Dopiero w przypadku braku zstępnych spadkodawcy, rodziców i rodzeństwa, cały spadek przypadnie małżonkowi spadkodawcy. Z najbliższych krewnych spadkodawcy, małżonka nie wyprzedzają jedynie dziadkowie spadkodawcy. Spadek przypada dziadkom spadkodawcy dopiero w braku zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa spadkodawcy.
W jakich przypadkach nie nastąpi dziedziczenie spadku po małżonku?
Małżonek spadkodawcy będzie wyłączony z dziedziczenia spadku w przypadku:
- orzeczenia przez sąd separacji za życia spadkodawcy,
- gdy spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z winy małżonka, a żądanie to było uzasadnione,
- gdy małżonek spadkodawcy zdecyduje się na odrzucenie spadku,
- gdy małżonek spadkodawcy został przez spadkodawcę wydziedziczony,
- gdy spadkodawca rozporządził swoim majątkiem poprzez dziedziczenie testamentowe i nie uwzględnił małżonka w swoim testamencie.
Należy też wspomnieć, że jeśli przed otwarciem spadku małżeństwo zostało prawomocnie rozwiązane przez rozwód, były małżonek nie jest uprawniony do dziedziczenia. W takiej sytuacji całość spadku przypadnie dzieciom spadkodawcy a w razie ich braku dalszym krewnym w kolejności dziedziczenia określonej przez prawo spadkowe.
Kiedy małżonek dziedziczy cały spadek w przypadku dziedziczenia ustawowego a dziedziczenia testamentowego
Prawo spadkowe przewiduje, że małżonek dziedziczy cały spadek w przypadku dziedziczenia ustawowego tylko wtedy, gdy łącznie spełnione są następujące warunki:
- brak jest zstępnych spadkodawcy, czyli dzieci, wnuków itd.,
- rodzice spadkodawcy nie dożyli otwarcia spadku,
- brak jest rodzeństwa spadkodawcy,
- nie ma potomków rodzeństwa spadkodawcy.
Dopiero w takiej sytuacji w przypadku dziedziczenia ustawowego cały spadek przypadnie małżonkowi spadkodawcy.
Jeśli spadkodawca chce, aby cały spadek otrzymał jego małżonek, może to zapewnić poprzez sporządzenie testamentu, w którym wskaże, że w przypadku śmierci spadkodawcy cały spadek przypada małżonkowi spadkodawcy. Spadkodawca może wybrać każdą dopuszczalną przez prawo formę testamentu, zwłaszcza testament w formie aktu notarialnego.
Udział małżonka w spadku
Udział spadkowy przypadający małżonkowi spadkodawcy może być różny i zależy od liczby osób o określonym stopniu pokrewieństwa, które dożyły chwili otwarcia spadku. O tym więc, kto dziedziczy po żonie albo kto dziedziczy po śmierci męża i jaki udział spadkowy mu przysługuje w pierwszej kolejności decyduje to, czy zmarły pozostawił testament (wtedy mamy do czynienia z dziedziczeniem testamentowym), a jeśli nie, to do chwili otwarcia spadku dożyły dzieci, ewentualnie rodzice lub dalszych zstępni spadkodawcy. W znacznej części przypadków udział małżonka w spadku będzie wynosił jedną drugą całości spadku.
